๙ พระสูตร ปฐมโพธิกาล บทที่ ๒

บทที่ ๒

ปฐมพุทธภาสิตคาถา

พระไตรปิฎก เล่มที่ ๒๕  พระสุตตันตปิฎก เล่มที่ ๑๗

ขุททกนิกาย ขุททกปาฐะ-ธรรมบท-อุทาน-อิติวุตตกะ-สุตตนิบาต

คาถาธรรมบท ชราวรรคที่ ๑๑

อรรถกถา ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท ชราวรรคที่ ๑๑

อรรถกถา ๘. เรื่องปฐมโพธิกาล

บทนำ

เมื่อพระพุทธองค์ทรงตรัสรู้หมดกิเลสอาสวะทั้งปวงใน เวลาก่อนรุ่งอรุณ ที่ใต้ต้นพระศรีมหาโพธิ์ ริมฝั่งแม่น้ำเนรัญชรา ตำบลอุรุเวลา แคว้นมคธ ทรงเปล่งอุทานเย้ยตัณหาด้วยความ เบิกบานพระทัย เป็นพระคาถาว่า “อเนกชาติ สํสารํ......ตณฺ หานํขยมชฺฌคา” ต่อมาพระอานนท์ทูลถาม จึงทรงตรัสเล่าให้ พระอานนท์ฟังอีกครั้ง.

ปฐมพุทธภาสิตคาถา

(หันทะ มะยัง ปะฐะมะพุทธะภาสิตะคาถาโย ภะณามะ เส.)

เชิญเถิด เราทั้งหลาย จงกล่าวคาถาปฐมพุทธภาษิตเถิด

อะเนกะชาติสังสารัง สันธาวิสสัง อะนิพพิสัง,

      เมื่อเรายังไม่พบญาณ ได้แล่นท่องเที่ยวไปในสงสาร เป็นอเนกชาติ;

คะหะการัง คะเวสันโต ทุกขา ชาติ ปุนัปปุนัง,

     แสวงหาอยู่ซึ่งนายช่างปลูกเรือน, คือตัณหาผู้สร้างภพ; การเกิดทุกคราว เป็นทุกข์ร่ำไป.

คะหะการะกะ ทิฏโฐสิ ปุนะ เคหัง นะ กาหะสิ,

      นี่แน่ะ นายช่างปลูกเรือน! เรารู้จักเจ้าเสียแล้ว; เจ้าจะทำเรือนให้เราไม่ได้อีกต่อไป.

สัพพา เต ผาสุกา ภัคคา คะหะกูฏัง วิสังขะตัง,

      โครงเรือนทั้งหมดของเจ้าเราหักเสียแล้ว; ยอดเรือนเราก็รื้อเสียแล้ว;

วิสังขาระคะตัง จิตตัง ตัณ๎หานัง ขะยะมัชฌะคา.

      จิตของเราถึงแล้วซึ่งสภาพที่อะไรปรุงแต่งไม่ได้อีกต่อไป;

      มันได้ถึงแล้วซึ่งความสิ้นไปแห่งตัณหา (คือ ถึงนิพพาน).

          พระพุทธเจ้าทรงพบกิเลส ตัณหา  ผู้เป็นต้นเหตุแห่งการเกิด ชาติ ภพ และพระองค์ทรงทำลายกิเลสและตัณหาให้สิ้นไป  และทรงไม่เกิดอีก  เป็นการสิ้นชาติ  สิ้นภพ